TATARLI TÜMÜLÜSÜ'NDE BULUNAN 2500 YILLIK DÜNYADAKİ TEK AHŞAP PERS MEZARI

Tatarlı Tümülüsü Türü: Tümülüs Rakım: m Bölge: Ege İl: Afyonkarahisar İlçe: Dinar Köy: Tatarlı Araştırma Yöntemi: Kazı Dönem: Geç Frig     Yeri: Tatarlı Tümülüsü, Afyonkarahisar İli'nde, Şuhut-Dinar karayolu üzerinde, Afyonkarahisar'a 145 km, Dinar'a ise 35 km uzaklıktadır. Tatarlı kasabasının 3 km kuzeydoğusunda Tatarlı-Şuhut yolunun batısındaki kayalık bir tepe üzerinde yer alır. Konumu ve Çevresel Özellikleri: Tarihçe: Araştırma ve Kazı: 1969 yılı sonlarında, defineci ve eski eser kaçakçıları tarafından tahrip edildiği haberi alınınca, 1970 yılında Müze Müdürü H.T. Uçankuş ile asistan arkadaşları B. Yalman ve A. Kılıçkaya tarafından, tümülüste bir kurtarma kazısı yapılmıştır. Tabakalanma: Buluntular: Mezar: 50 m çapında, 6 m yüksekliğinde bir tümülüstür. Doğal ve kayalık bir tepe üzerine, kuzey-güney doğrultusundadır. Tümülüsün tepesinden mezar odasının tavanına kadar yüksekliği 3.5 m dir. Mezar odasının yüksekliği 1.85 m'dir. Odayı örten kalasların kalınlığı 20-30 cm dir. Düzleştirilen zemin üzerine, ardıç ağaçlarından elde edilen kereste ile bir tonozlu bir mezar odası yapılmıştır. İçine ölü yerleştirildikten sonra mezar odasının çatısı kapatılmış, bundan sonra da çevresine kesme blok taşlardan aşırma tekniğiyle kalın bir duvar örülmütür. Son olarak da çevredeki yumru taş, kırma taş, çakıl ve değişik renkteki topraklarla koruyucu yığma toprak bölümü oluşturulmuştur. Mezar odasında kapı yada pencere yoktur. Mezar odasının iç ölçüleri 2.5x2x1.85 m'dir. Odanın kuzey duvarı değişik ölçülerde 8 kalastan yapılmıştır. Üstteki 4 kalas kamalarla birbirine bağlanmış, alttakiler ise kamasız üst üste oturtulmuştur. Kalas duvar yapımında geçme ve bindirme tekniğine başvurulmuştur. Üst örtüsü kalasları da böyle yan yana geçme biçiminde dizilmiş, onların üzerine mertekler, ağaç kabukları sıralanmış ve ondan sonra killi bir çamurla sıvanmıştır. Bu mezar odasına sonradan, Roma Dönemi'nde blok taşlardan bir dromos ilave edilmiş ve aile mezarı olarak kullanılmıştır. Bunun için, mezarda 14 insan iskeleti ve kafatası ele geçmiştir. Kemiklerin konumu da, mezarın sonradan, bir çok defa kullanıldığını göstermiştir. Çok zengin olması gereken ilk evredeki Frig mezarı, Romalılar zamanında soyulmuş ve bu soygun zamanımıza kadar süregelmiştir. Tatarlı Tümülüsü'nün içinden bir bakır Roma sikkesi, iki demir çivi, bir cam şişe parçası ve pişmiş topraktan bir kap parçasından oluşan az sayıda küçük buluntu ele geçirilmiştir. Ahşap mezarın duvarları üzerinde bulunan boyalı resimler, tümülüsün en önemli, en ilginç buluntularıdır. Kuzey ve güney dar yan duvarlarının üst bölümünde karşılıklı iki sfenks frizi bulunur. Onların altında, kalkanlı savaşçılar, savaş arabaları geçidi, kanatlı boğalar, onları takip eden bir panter figürü üzerinde uçan kuşlar, resim dizisinden oluşan zengin mitolojik sahnelerden meydana gelmektedir. Ayrıca, yan duvarlarda bazı insanlar, hayvanlar ve bazı geometrik şekillere de rastlanmıştır. Kalıntılar: Yorum ve tarihleme: Tatarlı Tümülüsü'nün inşa tekniği, ahşap odasının yapım biçimi, ahşap duvarlar üzerindeki resimler ve figürlere bakılarak bu mezarın Geç Frig Dönemi'ne ait olduğu, yani MÖ 6. yy'ın (525-500) sonlarında inşa edilmiş olabileceği düşünülmüştür. P. Cuniholm'un son dendrakronoloji incelenmesi de (MÖ 531) tarihini vermiştir.