16. YÜZYILDA KÜTAHYA SANCAĞI

XVI. YÜZYILDA KÜTAHYA SANCAĞI
Erzurum 1980


Sf. 60- II. Bayezid devrinde tanzim edildiği tahmin edilen bir defterde Kütahya Sancağı'nın kazaları olduğu anlaşılan şu isimler kayıtlıdır. Gediz, Eğrigöz, Simav, Güre, Kula, Uşak, Lazkiye, Honaz, Homa, Geyikler.( BA, Maliye, nu.152, vr.3b.vd. )
II. Bayezid devrine en yakın tarihte tanzim edilmiş olan h. 919/1513 tarihli Anadolu'daki kadılıkları ihtiva eden bir defterdeki ( TSMA, nu. D. 929 ) Kütahya Sancağı'nın kazaları karşılaştırılmak suretiyle bir fikir edinilebilir.

Sf. 62- XVI. yüzyılda Kütahya Sancağının kazalarını açık ve kesin olarak tespit edebildiğimiz ilk tarih h. 919/1513 tür.Bu küçük deftere göre Kütahya livasının kazaları şunlardır.
...
...
...
Kaza-i Homa

Sf. 64- B tahririne göre Kütahya sancağının kazaları şunlardır:
Merkez kazası Kütahya
Lazkiye-Donuzlu, Denizli
Gediz
Eğrigöz
Güre
Simav
Kula
Uşak
Homa ve Geyikler
Honaz
Şıhlu-Işıklı

Sf. 65- ... 1513 tarihli cetvelde Homa müstakil bir kaza iken B tahririndeHoma ve Geyikler birlikte bir kadılık bölgesi olmaktadır.

Sf. 67- ... C tahririne göre Kütahya livasının kazalarında bazı değişiklikler olduğu görülmektedir.
...
...
...
Kaza-i Homa

Sf.68- ... B tahririnde Homa ve Geyikler bir kadılık bölgesi iken, C tahririnde Homa müstakil bir kazaya dönüşmüştür.

Sf. 69-70- Yine Kanunî devrine ait olduğu tahmin edilen C tahriri dediğimiz devreye ait, Başbakanlık Arşivinde tapu defterleri fihristinde 369 numarada kayıtlı mufassal bir evkaf defteri mevcuttur. Bu defterde de Kütahya sancağının kaza ve nahiyelerini görmek mümkündür.
Bunlar: Kütahya, Honaz, Homa ve Geyikler, Şıhlu, Güre, Simav, Uşak, Lazkiye ve Kula'yı kaza olarak; ... kayıtlıdır.

Sf. 72-73 D tahririne göre evahir-i zilhicce 978/Mayıs 1571 tarihinde tamamlanan tahrire göre Kütahya sancağının kazaları şunlardır:
Kütahya
Eğrigöz-bugünkü Emet
Simav
Güre ve Selendi
Kula
Lazkiye-bugünkü Denizli
Honaz
Homa ve Geyikler-bugünkü Dinar
Şıhlu-Işıklı
Uşak
Gököyük

Sf. 75- D II tahririnde de Kütahya livasındaki vakıflar dolayısıyla bir kısım kaza ve nahiye isimlerini bulmak mümkündür. Bunlar da ..., Homa ve Geyikler, ...'dır.
II. Selim zamanında 1571 tarihli D tahririne göre Kütahya sancağının kazaları ile, Kanunî devrine ait C tahririne göre livaya bağlı kazalar karşılaştırıldığında şu husus ortaya çıkar.... C tahririne göre Homa müstakil bir kaza iken D tahririnde Homa ve Geyikler bir kadılık bölgesidir.

Sf.76-77- ... Kanunî devrindeki C tahririnde 9 kadılık bölgesine ayrılan Kütahya sancağının, II. Selim zamanında 1571 tarihindeki D tahririnde 12 kadılık bölgesine ayrıldığı görülmektedir. h. 919/1513 tarihinde 10 kazadan meydana gelen bu sancağın B tahririnde 11 kaza olduğu tesbit edilmektedir.
XVII. yüzyılda Müneccimbaşı, Germiyan-oğulları başlığı altında Germiyan-ili'nin şu mevkileri içine aldığını kaydetmektedir. ... Dazkırı ( Şimdi Dinar'a bağlı ), Geyikler ( Dinar ), Homa, ..., Dinar maa Eşme, ...( Dinar maa Eşme İnay maa Eşme olacak. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Tarihte Kütahya Şehri eserinin 68. sayfasının 13 nolu dipnotunda: " Bunu Camiüddüvel ( Dinay )yazmışsa da doğrusu Eşme kazasındaki ( İnay ) dır. " diyor.M.D.Aykanlı )
Evliya Çelebi h. 1082/1671 yılında Kütahya'yı ziyaret etmiş ve burası hakkında çok güzel bilgiler vermiştir. Evliya Çelebi Kütahya sancağının 24 kadılık yer olduğunu yazarak kazalarını; ..., İnay ( bugün Eşme'ye bağlı bir köy ), Eşme,..., Dazkırı, Soma ( Homa olması gerekir ), ... olarak zikreder.


Sf. 304-305-306- HOMA VE GEYİKLER

... Homa ve Geyikler XVI. yüzyılda kaza olarak görülmektedir.
...
...
Nefs-i Geyikler ( Dinar ), A tahririnde, 1 mücerred, 1 hatib, 3 emin-i muhassıl, 1 müezzin, 9 çift, 8 nîm, 26 bennak, 3 kara olarak 44 hanedir.
B tahririnde 35 hane, 5 kara, 7 mücerred, 2 emin-i muhassıldan meydana gelmektedir.
C tahririnde, 56 hane, 6 mücerred, 1 müezzin, 1 kethüdadan teşekkül etmektedir.
D I tahririnde 123 hane, 3 mücerreddir.
Nefs-i Geyikler'in B tahririne göre vergi hasılatı 3.454 akça, C tahririnde 5.589 akça, D I tahririnde 8.200 akçadır.
1513 tarihinde yalnız başına Homa bir kazadır ve Homa kadısı İskender'in günlüğü 13 akçadır. 1534 tarihlerinde Homa kadısının yevmiyesi 25 akçadır. Tahrir defterlerinden Homa ve Geyikler'in beraberce bir kadılık olduğu anlaşılmaktadır.

... Dinar'ın ( Geyikler ) 1975 merkez nüfusu 19.873'dür.

Sf. 315- PAZARLAR

1571 tarihinde sancağın 37 pazarının dağılımı şu şekildedir.
...
...
...
Homa ve Geyikler 2



Dr. Mustafa Çetin VARLIK